مدیریت تلفیقی بیماری های ویروسی گندم در استان چهارمحال و بختیاری

بیماری های ویروسی به لحاظ اقتصادی مهم­ترین بیماری های غلات در استان چهارمحال و بختیاری هستند. خسارت این عوامل بیماری زا در گندم در کشت های زودهنگام پاییزه تا 100% نیز دیده شده است. وجود ویروس های کوتولگی زرد جو (barley yellow dwarf virus) (سروتیپ­های mav, pav) ویروس کوتولگی زرد غلات (cereal yellow dwarf virus) (سروتیپ rpv)، ویروس موزائیک رگه­ای گندم (wheat streak mosaic virus,wsmv)،ویروس موزائیک ایرانی ذرت (maize iranian mosaic virus, mimv)، ویروس موزائیک زرد نواری جو(barley yellow striate mosaic virus, bysmv)و ویروس کوتولگی گندم (wheat dwarf virus, wdv) در آزمون هایdas-elisa  وtas-elisa  به ترتیب اهمیت و پراکندگی، در مزارع گندم استان چهارمحال و بختیاری به اثبات رسید. در سال زراعی 88-1387حدود 64 درصد نمونه ها به یک یا چند ویروس آلوده بودند. بیشترین آلودگی مخلوط مربوط به سرو تیپ­های bydv با wsmv یا mimv بود. در مناطق معتدل mimv و در مناطق سردسیر wsmv و bydv ویروس­های غلب بودند. میزان آلودگی به bydvs، mimv، bysmv و wsmv به ترتیب 27، 5/25، 5/21 و 5/20 درصد بود. میزان آلودگی در مزارع گندم آبی بیشتر از مزارع دیم بود. اثر تاریخ کشت و تیمار بذر گندم با حشره کش جذبی ایمیداکلوپرید در کنترل بیماری های ویروسی گندم با ناقل طبیعی طی سال های 1380 الی 1386 در شهرستان­های شهرکرد، بروجن و لردگان بررسی شد. نتایج آزمایش بر اساس میزان و شدت بیماری و مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد گندم در کرت های آزمایشی در زمان برداشت ارزیابی شد. میزان بیماری در هر سه شهرستان در تاریخ کشت نیمه اول مهر ماه بالا بود و باعث کاهش عملکرد دانه شد. بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد مربوط به تاریخ کشت های نیمه اول آبان ماه بود. در کرت های تیمار بذر میزان عملکرد دانه گندم افزایش یافت و این افزایش در اولین تاریخ کشت محسوس تر بود. در شهرستان شهرکرد میزان بیماری های ویروسی و درصد آلودگی کرت های آزمایشی بیشتر از سایر شهرستان ها بود، و تیمار بذر بسته به تاریخ کشت از 43 تا 236% افزایش عملکرد دانه گندم را به همراه داشت. بهترین تیمار آزمایشی شامل کشت در اواسط مهر، اوایل آبان و اواسط آبان به ترتیب برای شهرستان های بروجن، شهرکرد و لردگان به علاوه تیمار بذر بود. طی چهار سال واکنش 414 ژنوتیپ و رقم گندم در شرایط آلودگی طبیعی در ایستگاه تحقیقاتی شهرکرد مورد بررسی قرار گرفت، بیشتر ژنوتیپ ها حساس بودند و در آنها علائم شدید بیماری و مرگ زمستانه(winter killing)  دیده شد و تعداد 21 ژنوتیپ از آنها واکنش تحمل نشان دادند. شدت بیماری کوتولگی زرد از سایر ویروس­ها بیشتر بود.